Macaristan’da 1000 yıllık bir Ortaçağ manastırında raflardaki on binlerce kitap, böcek istilasına karşı korunmak amacıyla tek tek indiriliyor. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan ve Macaristan’ın en eski öğrenim merkezlerinden biri olan Pannonhalma Başrahipliği’ndeki bu kapsamlı operasyon, yüzyıllara dayanan yazılı mirası yok etme riski taşıyan bir böcek türüne karşı başlatıldı.
Yaklaşık 100.000 el yapımı kitap, restorasyon çalışanları tarafından dikkatle raflardan alınıp sandıklara yerleştiriliyor. Bu işlem, kitapların içine yerleşmiş böcekleri öldürmek için başlatılan dezenfeksiyon sürecinin ilk adımını oluşturuyor.
Ekmek Böceği 100 Bin Kitabı Tehdit Ediyor
İstilaya neden olan "ilaç böceği” ya da bilinen diğer adıyla “ekmek böceği”, genellikle tahıl, un ve baharat gibi kuru gıdalarda görülüyor. Ancak kitap ciltlerinde kullanılan jelatin ve nişasta bazlı yapıştırıcılara da ilgi duyuyor.
Böcekler, manastır kütüphanesindeki 400.000 ciltlik koleksiyonun dörtte birinin bulunduğu bölümde tespit edildi. Projenin baş restorasyon uzmanı Zsófia Edit Hajdu, "Bu, kütüphanenin birçok bölümünde tespit edilen ileri düzey bir böcek istilası. Bu nedenle koleksiyonun tamamı enfekte kabul edilip aynı anda işleme alınmak zorunda” dedi. Hajdu, bu ölçekte bir istila ile daha önce hiç karşılaşmadıklarını belirtti.
1000 yıllık tarihe sahip bir kütüphane
İstila, rutin temizlik sırasında raflardaki alışılmadık toz tabakalarının fark edilmesiyle ortaya çıktı. Bazı kitap sırtlarında delikler görüldü, sayfalar açıldığında böceklerin kağıtları kemirdiği anlaşıldı. 996 yılında, Macar Krallığı’nın kuruluşundan dört yıl önce kurulan Pannonhalma Manastırı, ülkenin en eski kitap koleksiyonuna ev sahipliği yapıyor. Koleksiyon, Macaristan’ın erken dönem yazılı belgelerinden bazılarını da içeriyor.
Manastır Kütüphanesi Müdürü Ilona Ásványi, içeri her girişinde koleksiyonun kültürel ve tarihi öneminin farkına vardığını söylüyo. "Bin yıl önce burada bir kütüphane olması ve bizim Macaristan’daki ilk kitap kataloğunun koruyucusu olmamız insanı gerçekten sarsıyor.” Kütüphane koleksiyonunda 13. yüzyıla ait tam bir İncil de dahil olmak üzere 19 adet el yazması kodeks, matbaanın icadından önceye tarihlenen yüzlerce el yazması ve 16. yüzyıldan on binlerce kitap bulunuyor.
Ásványi, en eski ve nadir eserlerin ayrı koşullarda saklandığını ve bu nedenle enfekte olmadığını belirtse de koleksiyonun herhangi bir parçasındaki zararın tarihi, kültürel ve dinsel mirasa darbe olduğunu vurguladı. “Bir kitabın böceklerce kemirildiğini ya da başka bir şekilde zarar gördüğünü görmek, kaç adet basılmış olursa olsun ve ne kadar kolay temin edilebilirse edilsin, kültürün bir parçasının kaybı gibi hissettiriyor.”
Kitaplar haftalarca oksijensiz ortamda bekletilecek
Böcekleri yok etmek amacıyla kitaplar, içlerindeki tüm oksijenin çekildiği büyük plastik torbalara yerleştiriliyor. Bu saf azot ortamında altı hafta bekletilen kitaplarda tüm böceklerin yok edilmesi hedefleniyor.
Yeniden raflara yerleştirilmeden önce her kitap tek tek incelenip özel vakum cihazlarıyla temizlenecek. Böcekler tarafından zarar gören kitaplar ise ileri restorasyon için ayrılacak.
İklim değişikliği etkili olabilir
Manastır yetkilileri, kütüphaneyi gelecek yılın başında yeniden açmayı umduklarını belirtiyor. Ancak sıcaklıkların hızla artması, istilayı tetiklemiş olabilir. Baş restoratör Hajdu’ya göre, artan sıcaklıklar böceklerin gelişim döngülerini çoğaltmasına olanak tanıyarak popülasyonlarının artmasına neden oluyor. “Şimdiye kadar çoğunlukla küf hasarıyla uğraşıyorduk ama bundan sonra iklim değişikliğiyle birlikte daha fazla böcek istilası göreceğimizi düşünüyorum.”
Kütüphane müdürü Ásványi ise Benedikten kurallarına göre manastırın tüm eşyalarının kutsal bir ayin kabı kadar değerli sayılması gerektiğini hatırlatarak, bu mirası koruma sorumluluğunun ağırlığına dikkat çekti.
Kaynak: CNN
