Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Denizi’ni birbirine bağlayan, sadece 39 kilometre genişliğindeki stratejik bir su yoludur. Dünya petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 20’si bu dar geçitten geçer. Günlük ortalama 18-19 milyon varil petrol ve doğal gaz bu boğazdan dünyaya ulaştırılır. Bu da Hürmüz Boğazı’nı enerji arzı açısından hayati bir kavşak haline getirir.
Bölgedeki petrol zengini ülkeler, üretimlerini global pazarlara ulaştırmak için bu boğaza bağımlıdır. Hürmüz Boğazı’nın kapanması ya da zarar görmesi, dünya petrol arzında ciddi kesintiler anlamına gelir.
Orta Doğu'nun petrol üreticilerini Asya, Avrupa, Kuzey Amerika ve diğer bölge pazarlarına bağlayan stratejik bir nokta olan Hürmüz Boğazı, uzun yıllardır bölgesel gerilimlerin odak noktası olmayı sürdürüyor. İran ile Umman arasında yer alan Hürmüz Boğazı, dünya deniz taşımacılığının en önemli ticaret yollarından biri olarak kabul ediliyor. Boğazın en dar bölümü yaklaşık 52 kilometre genişliğinde olsa da, gemilerin kullanabileceği nakliye şeritleri yalnızca iki kilometre genişliğinde ve her iki yönde sınırlı.
Dünya Petrol Ticareti İçin Kritik Öneme sahip
Hürmüz Boğazı’ndan geçen petrol miktarı, küresel enerji piyasasında hayati bir öneme sahip. ABD Enerji Enformasyon Kurumu’nun 2016 verilerine göre, boğazdan günlük ortalama 18,5 milyon varil petrol taşınıyor. Bu, dünya petrol tüketiminin yaklaşık yüzde 20'sine denk geliyor.
Dünyanın diğer önemli deniz geçitleri arasında ise Malacca Boğazı, günlük 16 milyon varillik petrol taşımacılığı ile Hürmüz Boğazı’na en yakın ikinci konumda yer alıyor.
Hürmüz Boğazı’ndan geçen petrol sevkiyatlarının büyük kısmı Çin, Japonya, ABD, Hindistan, Güney Kore ve Singapur gibi büyük enerji tüketicisi ülkelerin limanlarına ulaştırılıyor. Ayrıca, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve İran gibi ülkeler de üretimlerini Hürmüz Boğazı üzerinden dünyaya ihraç ediyor.
| Bölge | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Hürmüz Boğazı | 17.0 | 16.8 | 16.6 | 16.9 | 17.0 | 18.5 |
| Malacca Boğazı | 14.5 | 15.1 | 15.4 | 15.5 | 15.5 | 16.0 |
| Süveyş Kanalı | 3.8 | 4.5 | 4.6 | 5.2 | 5.4 | 5.5 |
| Babu'l Mendep | 3.3 | 3.6 | 3.8 | 4.3 | 4.7 | 4.8 |
| Danimarka Boğazları | 3.0 | 3.3 | 3.1 | 3.0 | 3.2 | 3.2 |
| Türk Boğazları | 2.9 | 2.7 | 2.6 | 2.6 | 2.4 | 2.4 |
| Panama Kanalı | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.9 | 1.0 | 0.9 |
| Ümit Burnu | 4.7 | 5.4 | 5.1 | 4.9 | 5.1 | 5.8 |
| Dünya Deniz Petrol Ticareti | 55.5 | 56.4 | 56.5 | 56.4 | 58.9 | - |
| Dünya Petrol ve Diğer Sıvı Ticareti | 88.8 | 90.8 | 91.3 | 93.8 | 96.7 | 97.2 |
*2011-2016 yılları arası önemli kilit noktalardan taşınan ham petrol ve petrol ürünlerinin hacmi (milyon metreküp) Kaynak: ABD Enerji Enformasyon Kurumu
İsrail’in Hürmüz Boğazı’nı Vurması Durumunda Ne Olur?
Son dönemde İsrail ile İran arasında artan gerilimler ve askeri operasyonlar, İsrail’in bölgedeki bazı hedeflere doğrudan müdahale etme ihtimalini gündeme getiriyor. Eğer İsrail, Hürmüz Boğazı’na yönelik bir saldırı gerçekleştirirse:
Petrol arzında kesinti ve fiyat artışı: Hürmüz Boğazı’nın kapanması veya tahrip edilmesi, petrol sevkiyatlarını durdurabilir veya engelleyebilir. Bu durum petrol fiyatlarında ani ve sert yükselişlere neden olur.
Küresel ekonomik etkiler: Enerji fiyatlarındaki artış, üretim ve nakliye maliyetlerini yükselterek dünya ekonomisinde dalgalanmalara yol açar. Enflasyon artabilir, ticari faaliyetler yavaşlar.
Bölgesel güvenlik krizi: Bölgede askeri gerilim daha da tırmanır. Diğer ülkelerin müdahale riskleri artar ve Orta Doğu’da çatışma ihtimali yükselir.
Ticaret yollarında belirsizlik: Hürmüz Boğazı’nın alternatifi olan diğer su yolları ve boru hatları kapasite ve altyapı açısından yetersizdir, bu yüzden enerji taşımacılığında büyük aksaklıklar yaşanır.
ABD 5. Filosunun Hürmüz Boğazı’ndaki Kritik Rolü
Katar, dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatçısı olarak, ürettiği doğal gazın büyük bir bölümünü Hürmüz Boğazı üzerinden dünya pazarına ulaştırıyor. British Petroleum’un (BP) 2017 yılına ait uluslararası enerji raporuna göre, Katar 2016 yılında Hürmüz Boğazı güzergahını kullanarak yaklaşık 3,7 trilyon metreküp sıvılaştırılmış doğal gaz ihraç etti. Bu miktar, küresel doğalgaz ticaretinin yüzde 30’undan fazlasını oluşturuyor.
1980-1988 yılları arasında yaşanan İran-Irak Savaşı sırasında, her iki taraf da karşı tarafın petrol ihracatını engellemek için çeşitli hamlelerde bulunmuş ve bu dönem "Tanker Savaşı" olarak tarihe geçmiştir. Bu süreçte, ABD’nin Bahreyn’de konuşlandırdığı 5. filosu, bölgedeki ticari gemileri korumakla görevlendirilmişti.
2015 yılında İran, ABD ve beş büyük dünya gücü arasında imzalanan nükleer anlaşma ile, yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programını sınırlandırmayı kabul etti.
Kaynak: Independent, thoughtco
