2025 AYT sınavında çıkan “İlk hamse sahibi kimdir?” sorusu, Türk edebiyatına ilgi duyanları harekete geçirdi. Türk edebiyatında ilk hamseyi oluşturan kişi, Çağatay Türkçesiyle yazan ünlü şair Ali Şir Nevai’dir. Ancak divan edebiyatı geleneğinde ilk hamseyi kaleme alan isim 12. yüzyıl şairi Nizami Gencevi olarak kabul edilir.
Ali Şir Nevai, hamse geleneğini Türk edebiyatına kazandıran ilk şair olarak tarihe geçmiştir. Onun açtığı bu edebi yolda, daha sonra pek çok şair kendi hamsesini oluşturmuştur.
Hamse Nedir?
Hamse; bir şairin beş mesneviden oluşan eser grubudur. “Hamse sahibi” ya da “hamsenüvis” olarak adlandırılan şairler, genellikle aşk, ahlak, tarih ve tasavvuf temalarını işledikleri mesnevilerle edebi bir bütünlük oluştururlar.
16. yüzyıldan itibaren Türk edebiyatında yaygınlaşan hamse geleneği, edebi derinliği ve dil işçiliğiyle dikkat çeker. 17. yüzyılda ise düzyazı da bu geleneğe dâhil olmuş, bu anlamda ilk örnekleri sunan isim Nergisi olmuştur.
Hamse Geleneğine Katkıda Bulunan Önemli Şairler
Türk ve İran edebiyatında hamse türüne katkı sunan birçok önemli isim bulunmaktadır. İşte edebi literatürde “hamse sahibi” olarak anılan bazı şairler:
- Nizami Gencevi
- Ali Şir Nevai
- Hamdullah Hamdi
- Nevizade Atayi
- Lamiî Çelebi
- Taşlıcalı Yahya
- Hayati
- Behişti Ahmet Sinan Çelebi
- Bostanlı Sabit
- Bursalı Celilî
- Ahmed Rıdvan
- Kara Fazlı
- Fikri Derviş Çelebi
- Subhizade Feyzi
- Kalkandelenli Mu’di
- Hamizade Celili
- Nergisi (Hamseye düzyazıyı sokan ilk yazar)
Bu isimler, farklı dönemlerde ve farklı coğrafyalarda hamse geleneğini sürdürmüş, Türk ve İslam edebiyatına önemli eserler kazandırmıştır.
YKS 2025’in AYT oturumunda edebi kavramlara ve tarihi şairlere dair gelen sorular, öğrencilerin özellikle divan edebiyatına ne kadar hâkim olduğunu test etti. “Hamse”, “ilk hamse sahibi” gibi kavramlar üzerine gelen sorular, hem sınavı sosyal medyada gündeme taşıdı hem de birçok kişiye edebiyat dünyasının derinliklerini yeniden hatırlattı.
