Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz'ın açıkladığı, Türkiye ekonomisinin 3 yıllık hedef ve politikalarının yer aldığı Orta Vadeli Programı'na (OVP) göre Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) 2024'ün dördüncü çeyreğinde yürürlüğe girecek.
TES henüz yürürlüğe girmemişken hakkında ortaya atılan iddialar vatandaşların tepkisini çekti. Kıdem tazminatının sisteme yükleneceği ama çalışan kişiye 60 yaşına kadar verilmeyeceği iddiası gündeme bomba gibi düştü. Uzun süren iş hayatlarının ardından almaya hak kazandıkları kıdem tazminatı için 60 yaşına gelmeyi beklemek istemeyen çalışanlar sistemin onları mağdur etmeyecek şekilde düzenlenmesini istedi.
Sisteme dair değerlendirmelerde bulunan SGK uzmanları da çalışanların mağdur edileceğini, enflasyona bağlı olarak asgari ücretin artırılacağını ancak kıdem tazminatının tavan ücreti altında çalışanların hak kaybı yaşayacağını belirtiyor.
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), emeklilikte oluşacak gelir kaybını telafi edecek, çalışma dönemindeki yaşam standartlarını korumayı sağlayacak ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olacak şekilde planlandı.
Kamuoyuna konuyla ilgili daha önce yansıyan sistem çalışmalarına göre kapsam dahilindeki tüm çalışanlar karma TES’e dahil olacak, sonra dileyen kişi isteğe bağlı TES’e geçiş yapabilecek. Kanunun yürürlüğe girmesiyle tüm çalışanların kıdem tazminatına tabi geçmiş döneme ilişkin hakları aynı şekilde korunacak.
Çalışanın bu tarihten önceki çalışma sürelerine ilişkin kıdem tazminatına ilişkin hakları güvenceye alınarak karma TES’e geçiş yapılacak. Kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten ayrılan çalışan, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek, ayrıca yeni sisteme bir aktarım yapılmayacak.
Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES’te yüzde 5,33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8,33’lük hakka sahip olacak. Yüzde 3’lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak. Mevcut durumda çalışan istifa ettiğinde yüzde 8,33’lük kıdem hakkının tümü yanarken, karma TES’te bireysel fon hesabındaki yüzde 3’lük hakkı saklı kalacak. Çalışanların karma TES’e geçmeden önceki kıdem tazminatı hakkı da saklı olacağından herhangi bir hak kaybı söz konusu olmayacak.
İsteğe bağlı TES kapsamında bireysel fon hesabında biriken tutar, çalışanın bazı istisnalar dışında her durumda ve aynı iş yerinde 1 yıldan fazla çalışması kaydıyla işten kendisi ayrılması koşullarında da kazanılmış hakkı olacak.
İstifa eden işçiye birikimleri ödenecek mi?
İşçi eğer bir yıldan az çalıştığı işinden istifa ederse yalnızca çalışan katkısı bireysel fon hesabında kalacak. Bir yıldan uzun süreli çalışılan işlerden istifa yoluyla ayrılma durumunda bireysel fon hesabına ödenen primler hiçbir işleme tabi tutulmadan kayıpsız şekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış şartlarına bağlı olarak kısmi çıkış veya emeklilik yaşında bunu alabilecek.
Sistemdeki katkı oranları ne düzeyde uygulanacak?
Karma TES'te yüzde 5,33'lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınırken, isteğe bağlı TES'te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacak.
Sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0,5, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1,5, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2,5 olarak belirlendi. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6'sına kadar artırılabilecek.
Kıdem tazminatı nedir?
Kıdem tazminatı, işverene ait bir ya da birkaç işyerinde, belli bir süre çalışmış işçinin, işini kaybetmesi halinde; işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve iş yerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen bedeldir. Kıdem tazminatının hak edilebilmesi için 4857 sayılı İş Kanununda bir takım koşullardan bahsedilmektedir. Söz konusu koşulların bulunmaması durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
