İran ile Avrupa’nın üç büyük ülkesi olan İngiltere, Fransa ve Almanya (E3) heyetleri, İran'ın İstanbul Başkonsolosluğu'nda yeniden bir araya geldi. Basına kapalı şekilde gerçekleşen görüşmelere, İran'ı temsilen Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Tahtrevançi ve Kazım Garibabadi katıldı.
Taraflar, daha önce 16 Mayıs'ta yine İstanbul’da buluşarak, nükleer faaliyetler, yaptırımlar ve diplomatik diyalog kanalları üzerine değerlendirmelerde bulunmuştu.
Nükleer Anlaşma İçin Yeni Tur Görüşmeler İstanbul’da Başladı
ABD ve İran arasında dolaylı sürdürülen müzakereler, 13 Haziran’da İsrail’in İran’a düzenlediği saldırılar sonrası askıya alınmıştı. Bu gelişme, hem Washington-Tahran hattındaki süreci hem de Avrupalı ülkelerin İran’la yürüttüğü diplomatik çabaları durma noktasına getirmişti.
Taraflar, gerilimin ardından İstanbul’da diyalog zeminini yeniden kurmak amacıyla ikinci kez toplandı. Avrupa ülkeleri, anlaşmanın korunması için İran’la iletişim kanallarını açık tutmaya çalışıyor.
‘Tetik Mekanizması’ Tehdidi Masada: Kritik Tarih 18 Ekim
Görüşmelerin en kritik gündem maddelerinden biri, 2015 tarihli nükleer anlaşmada yer alan ve “snapback” (tetik mekanizması) olarak adlandırılan madde.
Bu madde, İran’ın anlaşma yükümlülüklerini ihlal etmesi durumunda, BM yaptırımlarının otomatik olarak geri getirilmesine imkan tanıyor. Ancak bu mekanizmanın süresi 18 Ekim 2025’te sona eriyor.
Avrupa ülkelerinin bu tarihten önce maddeyi işletme ihtimali, İran tarafında büyük rahatsızlık yaratıyor. İran, anlaşmanın ihlal edilmediğini savunarak, Avrupalı tarafların “hukuki zeminden yoksun” olduğunu öne sürüyor.
2015 Nükleer Anlaşması Neyi Kapsıyordu?
İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri (ABD, Rusya, Çin, Fransa, İngiltere) ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te imzalanan nükleer anlaşma, İran’ın nükleer programını sınırlandırması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.
Ancak ABD, 2018 yılında Donald Trump döneminde anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmiş, İran’a yönelik ağır yaptırımlar yeniden devreye alınmıştı. İran ise bu gelişmeden bir yıl sonra anlaşma kapsamındaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmaya başladı ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yöneldi.
ABD’nin çekilmesinin ardından İngiltere, Fransa ve Almanya, anlaşmayı sürdürmeye çalıştı. Ancak İran’a göre bu ülkeler, ABD’nin yaptırımlarını telafi edecek somut adımlar atmadı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, E3 ülkelerinin anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmediğini, bu nedenle snapback maddesini işletmeye yetkilerinin olmadığını savunuyor.
Bu durum, görüşmelerin seyrini ve nükleer anlaşmanın geleceğini belirleyecek en temel ihtilaflardan biri olarak öne çıkıyor.
İstanbul Görüşmeleri Sürecek Mi?
Yetkililer, İstanbul’daki görüşmelerin ardından yapılacak değerlendirmelere göre, diplomatik temasların devam edip etmeyeceğine karar verileceğini belirtiyor. Taraflar, nükleer anlaşmanın tamamen çökmesini önlemek için yeni bir diplomatik rota oluşturmayı hedefliyor.
Görüşmelerden çıkacak sonuç, sadece İran ve Avrupa için değil, Orta Doğu’da istikrar arayışı açısından da kritik önem taşıyor.
