ÖZEL HABER- DİLARA ADAK
Bir bebeğin hayattaki ilk ilacı, ilk sıcaklığı, ilk güvenli limanı... Anne sütü, doğanın sunduğu en özel armağanlardan biri. Ancak emzirme sadece biyolojik bir eylem değil; sabır, destek ve bilgi isteyen bir yolculuk. Emzirmenin anneler için fiziksel ve psikolojik yansımalarına dikkat çeken Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Gizem Kaplan, bu süreçte doğru bilinen yanlışları ve en çok merak edilen noktaları tüm açıklığıyla anlattı. Yeni annelerin içini ferahlatacak bu röportaj, her satırıyla rehber niteliğinde.
Emzirme yalnızca besin değil, bağlanmanın ilk adımı
Emzirmenin hem bebek hem de anne açısından faydaları nelerdir?
Emzirme bir bebeğin hem ilk besini, hem ilk duygusal ihtiyacı hem de ilk aşısıdır. Bebek emdiğinde annesinden büyümesi için gerekli besinleri alırken aynı zamanda annesiyle kurduğu bağlanma sayesinde dünyaya daha güvenle bakar. Bu bebeğin hayatı ilk keşfettiği yerdir. Aynı zamanda anne sütü içeriğindeki antikorlar ve koruyucu diğer besinler sayesinde bebeğin bağışıklığı da desteklenir. Bebeğin çene ve diş gelişimi için de son derece önemlidir. Anne için ise bebeğiyle bağ kurmanın muhteşem bir yoludur. Aynı zamanda annenin emzirme esnasında salgılanan hormonlar sayesinde rahmi kasılarak kanamayı azaltır ve rahmin gebelikten önceki haline gelmesine yardımcı olur. Emzirme aynı zamanda annenin kilo vermesini kolaylaştırır. Ayrıca emziren annelerde meme ve yumurtalık kanseri, kemik erimesi, kansızlık ihtimali azalır.
Yeni doğum yapan annelerde süt üretimini artırmak için neler önerirsiniz?
Sütü en iyi artıran şey emzirmektir. Bebeğin ağzının uyarısı yoluyla süt üretimi günden güne artacaktır. Bebeğin başlarda mide kapasitesi az olduğu için süt miktarı da bebeğin ihtiyacı kadar yani daha az miktarda olacaktır. Bu sütünüzün az olduğu anlamına gelmez, sadece bebeğin ihtiyacı kadar üretildiği anlamına gelir. Bebek başlarda emmeyi öğrenene kadar memeyi doğru kavrayamayabilir, bebek emmeyi anne emzirmeyi öğrendikçe süt artar. Aynı zamanda günlük su tüketimi de süt üretiminde son derece önemlidir. Günlük 2.5-3 litre su tüketilmelidir. Onun dışında annenin stresini azaltmak için anne duygusal ve fiziksel olarak desteklenmeli, uyuması için zaman yaratılmalıdır. Yine süt gelişini kolaylaştırmak için ılık duş güzel bir seçenektir. Bunun dışında sütü az olan anneler için sütü artırmak adına bazı besinler önerilebilir ancak bunlar doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır. Çünkü eğer sütü yeterli olan bir annenin sütü gereksiz artırılırsa hiperlaktasyon dediğimiz bebeğin ihtiyacının çok üstünde üretim olabilir, bebek memeyi boşaltamaz, süt tazyikli gelip bebeğin emmesi zorlaşabilir ve meme reddi olabilir.
Bazı anneler ilk günlerde yeterince süt gelmediğini düşünüyor. Bu durum normal mi, ne kadar sürer?
Daha önce de bahsettiğim gibi başlarda süt bebeğin mide kapasitesi kadar üretilir. Bebeğin ilk doğduğunda mide kapasitesi 5-7 ml civarındadır. Bu da yaklaşık bir zeytin büyüklüğü kadardır. Bebek emdikçe, mide kapasitesi arttıkça, anne emzirdikçe süt artar. Ayrıca ilk günlerde gelen ağız sütü olarak bilinen kolostrum daha yoğun içerikli ve doyurucudur. Yani normal süte göre daha besleyicidir ve az miktarda bile bebek için yeterli olacaktır.
Sezaryen sonrası emzirme hakkında merak edilenler
Sezaryen doğum yapan kadınlar emzirmeye ne zaman başlayabilir? Bu süreç farklı mı işler?
Sezaryen doğum yapan kadınlar hemen ameliyat masasında bile emzirmeye başlayabilir. Ancak annenin elleri bağlı ve hareketi kısıtlı olacağı için bunu bir sağlık personeli yardımı ile yapmalıdır. Fakat maalesef pek çok hastanede bebek sezaryen sonrası ameliyathaneden hemen çıkarılır ve bebek odasında annesini bekler. Anne ancak doğumdan sonra odasına geldiğinde bebeğiyle buluşturulur ve emzirme başlatılır. Ancak önerilen mümkünse en kısa sürede ilk bir saatte emzirmenin başlatılmasıdır. Tıbbi olarak sezaryen esnasında annenin hemen emzirmesi için bir engel yoktur. Anneler bunu doğum yapacakları hastaneden talep etmelidir.
Hamilelikte meme ucu bakımı yapılmalı mı? Emzirmeye hazırlık süreci nasıl olmalı?
Anneler meme ucu bakımını gebeliğin son haftalarında yapmaya başlarsa süreç daha kolay geçebilir. Bu nedenle uygun meme ucu kremleri ile meme bakımı özellikle 32 hafta sonrası başlanabilir. Ayrıca meme ucu uyarısı vajina doğumu da oksitosin uyarısı ile kolaylaştırır. Yine gümüş kapaklar da son haftalarda takılabilir.
Annenin kullandığı ilaçlar ya da geçirdiği enfeksiyonlar emzirmeyi etkiler mi? Hangi durumlarda emzirmeye ara verilmelidir?
Annenin kullandığı bazı ilaçlar süte geçerek bebeğe zarar verebilir. Bu nedenle emzirme döneminde olan anneler doktora gidip ilaç yazdırırken mutlaka emzirdiğini söylemelidir. Pek çok hastalık için emzirmeyle uyumlu ilaçlar mevcuttur tedavi buna göre düzenlenebilir. Yine bazı enfeksiyonlarda (örneğin aktif tüberküloz, HIV, meme ucu uçuğu, CMV gibi) annenin emzirmesi kesilmelidir. Bunun dışında bebekteki bazı metabolik hastalıklar, annenin radyoaktif madde tedavisi alması, annenin uyarıcı madde kullanımı gibi durumlarda da emzirme önerilmez.
Anne sütü ile beslenen bebeklere ilk 6 ayda su verilmesi gerekir mi? Bu konuda yanlış bilinen doğrular nelerdir?
Hayır, ilk 6 ay su verilmemelidir. Sütün içindeki su miktarı bebek için yeterlidir. Eğer fazladan su verilirse bebekte tokluk hissi oluşturarak daha az emmesine sebep olur ve beslenmesi olumsuz etkilenebilir.
süt sağma ve saklama süreçlerinde dikkat edilmesi gerekenler
Çalışan anneler için süt sağma ve saklama süreçlerinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Sağma işleminden önce eller mutlaka yıkanmalıdır. Rahat bir pozisyonda oturup meme çevresinden kahverengi orta kısma doğru sıvazlanarak sağım yapılır. Meme C şeklinde baş parmak üstte 4 parmak altta olacak şekilde tutulmalıdır. En ideali elle sağım olsa da bazen süt sağma makinaları da kullanılabilir. Süt sağıldıktan sonra uygun bir kaba ya da poşete konur. Üzerine tarih ve saat yazılmalıdır. Kaç gün saklanacağı belli olduğundan sağıldığı tarih önemlidir. Gece ve gündüz sütünün içeriği farklı olduğundan sağım yapılan saat de mutlaka yazılır. Sağılan süt oda sıcaklığında 3 saat, buzdolabı kapağında 3 gün, buzlukta 3 ay saklanabilir. Buzluktaki süt kullanılacağı zaman direkt oda ısısına koyulmamalı buzdolabının alt kısmında çözdürülmelidir. Ardından dolaptaki süt sıcak su dolu kaba konularak ısıtılmalıdır. Sağılmış süt kaşık biberon veya kadeh, fincan gibi şeylerle verilmeli normal biberon kullanılmamalıdır. Biberona alışan bebek annesinin memesini tam kavrayamaz, meme ucunu emmeye çalışır, meme yaraları oluşabilir. Ayrıca biberondan rahatça süt gelmesine alışan bebek annenin memesini boşaltmak için gayret sarfetmek istemez.
Bazı anneler doğum sonrası depresyon yaşarken emzirmekte zorlanabiliyor. Bu gibi durumlarda nasıl bir yol izlenmeli?
Anneler için doğum sonrası süreç psikolojik olarak son derece zorlayıcı olabilir. Hayatta tutmaya çalıştığı bir bebek, uykusuzluk, bedensel yorgunluk, yetersizlik hissi sıklıkla görülür. Anneyi bu dönemde mental ve fiziksel olarak desteklemek, ev işlerinde yardım etmek, annenin uyuması için fırsatlar yaratmak, onun beslenmesini sağlamak çok önemlidir. Desteklendiğini, yargılanmadığını gören bir anne zamanla anneliğe alışacaktır. Elbette eski oldukları kişiyi kaybetmek, onunla vedalaşmak, yeni bir anneyi doğurmak kolay değildir. Bazıları elbette geçmiş yaşamları, aile ortamı, eşleri, kendi mental durumları, bebeklerinin sağlığı nedeniyle bundan daha çok etkilenir. Artan stres hormonları da emzirmeyi zorlaştırır. Bu destek mekanizmalarının yanı sıra emzirme konusunda yaşanan güçlüklerde kendi başlarına çözüm arayıp vakit kaybetmek yerine sorun derinleşmeden bir emzirme danışmanlığı almak sorunun erken evrede çözülmesini sağlar. Doğru destekle her bebek emebilir, her anne emzirebilir. Ancak doğru zamanda doğru desteklenmemiş anne ve bebeklerde emzirme güçleşir, meme reddi olur, süt azalır. Yine ilk fırsatta hemen mama takviyesi önerilmemeli, mamalar ancak bebeğin doktoru tarafından tartı alımı yavaş, beslenmesi yetersiz, çiş ve kaka miktarı azsa verilmelidir.
Emziren annelere özel beslenme önerileri
Emzirme döneminde annenin beslenmesi nasıl olmalı? Hangi gıdalar süt artırır, hangilerinden kaçınılmalı?
Emziren annelerde en önemli şey yeterli su tüketimidir. Bunun dışında sütün besin değerini artıracak besin gruplarından zengin beslenilmelidir. Posa değeri yüksek karbonhidratlar ve protein ağırlıklı beslenme tercih edilmelidir. Emziklilik döneminde özellikle ilk 6 ay kalori kısıtlaması yapılmamalıdır. Aynı zamanda bebeğe alerji ya da gaz yapabilecek besinlerden kaçınılmalıdır. Soğan, sarımsak, baklagiller, süt ürünleri, kabak, karnabahar, brokoli, acı baharatlar sütün tadını değiştirebilir veya gaz yapabilir. Bebeğin huzursuzlandığını fark ediyorsanız sütünüzü etkilediğini düşündüğünüz besin gruplarından kaçınmalısınız. Her besin her annede sütü etkilemez, her bebeğin ve annenin metabolizması farklıdır. Bu nedenle kendinizi ve bebeğinizi gözlemleyerek besinlerden kaçınmak en doğrusudur. Elbette kesin yasak olan şeyler sigara, alkol ve uyuşturucu maddelerdir. Kafein tüketimi bebekte huzursuzluk yapabilir, kısıtlı tüketilmelidir. Anne sütünün miktarını ve kalitesini artırmak için yeşil yapraklı besinler, tahıllar, yağlı balıklar, kırmızı et, yumurta, yoğurt, kuruyemişler, baklagiller, hurma gibi besinler de doktor ve diyetisyen gözetiminde önerilirse kullanılabilir.
