İran İslam Cumhuriyeti’nin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, 19 Nisan 1939 tarihinde Meşhed kentinde dünyaya geldi. Dini kökenli bir aileden gelen Hamaney'in babası Ayetullah Seyyid Cevad Hüseyni Hamaney, annesi ise Hatice Mirdamadi’dir. Dini eğitimine Meşhed’de başlayan Hamaney, daha sonra Necef ve Kum gibi İran’ın en önemli dini merkezlerinde eğitim aldı. Ayetullah Humeyni, Allame Tabatabai ve Ayetullah Burucerdi gibi isimlerden dersler aldı ve içtihat derecesine ulaştı.
İslam Devrimi ve Hamaney’in Yükselişi
1963’te Ayetullah Humeyni önderliğindeki İslami Hareket’e katılarak siyasete adım attı. 1979’da İran İslam Devrimi’nin başarıya ulaşmasının ardından İslam İnkılabı Yüksek Şurası’na ve aynı yıl Tahran milletvekilliğine seçildi. Kısa sürede İran Savunma Bakan Yardımcılığı ve Yüksek Savunma Şurası üyeliği gibi önemli görevlerde bulundu.
1981 yılında İran Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai’nin suikast sonucu hayatını kaybetmesi üzerine aday oldu ve seçimleri kazanarak İran’ın 3. Cumhurbaşkanı oldu. 1985’te ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi.
Ayetullah Humeyni’nin 1989 yılında hayatını kaybetmesinin ardından, 4 Haziran 1989'da Uzmanlar Meclisi tarafından İran'ın dini lideri (Rehber) seçildi. Bu karar, dönemin Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin önerisiyle alındı. Seçimi bazı dini otoriteler eleştirse de süreç resmen tamamlandı.
İran'da Mutlak Güç: Velayet-i Fakih ve Hamaney’in Yetkileri
Hamaney’in liderliğinde İran, "Velayet-i Fakih" ilkesine göre yönetiliyor. Bu sistemde “Rehber”, yasama, yürütme ve yargı dahil tüm devlet kurumlarının üstünde yer alıyor. İran Anayasası’nın 57. maddesine göre, ülkenin tüm temel kurumları Rehber'in denetiminde faaliyet gösteriyor.
Hamaney’in yetkileri şunları kapsıyor:
- Silahlı kuvvetlerin başkomutanlığı
- Anayasa Koruyucular Konseyi üyelerini atama
- Yargı başkanını belirleme
- Savaş ve barış ilan etme
- Cumhurbaşkanı’nı görevden alma yetkisi
İran lideri Hamaney, son günlerde ABD ve İsrail merkezli suikast iddialarıyla yeniden dünya gündemine oturdu. ABD'li bir yetkili, eski Başkan Donald Trump’ın İsrail’in Hamaney’e yönelik suikast planına açıkça karşı çıktığını iddia etti. Öte yandan İsrail Başbakanı Netanyahu, Hamaney’e yönelik tehdit içerikli açıklamalarda bulunarak, "Ne gerekiyorsa yaparız" ifadelerini kullandı.
İran’da dini liderlik makamı sadece siyasi değil, aynı zamanda ilahi bir sorumluluk olarak görülüyor. Şii inancına göre, Hamaney, "Veliyy-i Fakih" olarak yeryüzündeki Mehdi’nin vekili sayılıyor. Bu anlayışa göre, Mehdi ortaya çıkana kadar İslam ümmeti onun vekili tarafından yönetilmeli.
Kaynak: AA
