Rıza Pehlevi, 31 Ekim 1960’ta Tahran’da doğdu. Babası Şah Muhammed Rıza Pehlevi, İran’ın Batı yanlısı monarşisinin son lideriydi. Rıza Pehlevi, henüz 17 yaşındayken ABD’de avcı pilot eğitimi aldığı sırada İran İslam Devrimi patlak verdi. Ailesiyle birlikte ülkesinden ayrıldı ve bir daha geri dönemedi.
İran'a Monarşi Geri Gelebilir Mi? Kararı İran Halkı Verecek
Devrim sonrası Rıza Pehlevi ailesiyle birlikte sürgün hayatına başladı. ABD’de siyaset bilimi okudu, evlendi ve üç kız çocuğu sahibi oldu. 1980 yılında Kahire’de kendini sembolik olarak "Şah" ilan etti, ancak bu adım dünya ve İran kamuoyunda karşılık bulmadı.
Yıllar içinde monarşi yanlılarının sembolü olarak öne çıktı, ancak politik etkisi sınırlı kaldı. Şiddete karşı olan tutumu ve demokratik geçiş çağrıları ile diğer muhalif gruplardan ayrıldı.
2025 Haziran ayında Paris’te bir basın toplantısı düzenleyen Pehlevi, İran rejiminin çökmesi durumunda geçiş hükümetine liderlik etmeye hazır olduğunu ilan etti. Aynı zamanda bir “100 günlük eylem planı” açıkladı. Pehlevi, konuşmasında şu ifadeyi kullandı: Bu bir monarşiyi geri getirme meselesi değil. Bu, tüm İran halkı için özgür, laik ve demokratik bir gelecek kurma meselesi.
Pehlevi, İran’ın gelecekteki yönetim biçiminin referandumla belirlenmesini savunuyor. Bir anayasa monarşisi mi, yoksa cumhuriyet mi kurulacağına halkın karar vermesi gerektiğini vurguluyor.
Destekçileri, onu İran’ın en tanınan muhalif figürü olarak görüyor ve barışçıl geçiş çağrılarının halkta karşılık bulduğuna inanıyor.
Eleştirmenleri ise Pehlevi’nin 40 yılı aşkın süredir yurt dışında yaşamasını, gerçek bir taban oluşturmamış olmasını ve yabancı desteklere fazla yaslanmasını sorguluyor.
İran’da Ne Kadar Destek Görüyor?
2023 yılında İsrail’e yaptığı ziyaret büyük yankı uyandırdı. Pehlevi, burada Yahudi Soykırımı anma etkinliğine katıldı, ardından Başbakan Netanyahu ile görüştü. Bazı İranlılar bu adımı “pragmatik” bulurken, bazıları Müslüman dünyada güven kaybına yol açabileceğini savundu.
2025'te İsrail'in İran’a düzenlediği hava saldırıları sonrası Pehlevi'nin yaptığı açıklamalar da tepki çekti. “Rejimi zayıflatacak her şey, halkın faydasınadır” söylemi kamuoyunda bölünmelere neden oldu.
İran içinde kamuoyu araştırmalarının sağlıklı şekilde yapılamaması nedeniyle Pehlevi’nin gerçek halk desteği bilinmiyor. Ancak Mahsa Amini protestolarında ve son yıllarda bazı şehirlerde “Rıza Şah, ruhun şad olsun” sloganları dikkat çekti.
2025’te Los Angeles’taki İran karşıtı gösterilerde Pehlevi’nin posterlerinin taşınması, diasporadaki etkisini gösterdi. Ancak bu etkinin ülke içindeki karşılığı hâlâ belirsiz.
Pehlevi’nin Gelecek Planı Ne?
Rıza Pehlevi, şiddetten uzak, halk odaklı ve ulusal uzlaşıya dayalı bir dönüşüm süreci savunuyor. Nihai hedefinin halk iradesinin ortaya çıkmasını sağlamak olduğunu belirtiyor.
Monarşinin geri dönüp dönmeyeceği sorusuna ise şöyle yanıt veriyor: Ben İran halkının iradesini temsil etmek istiyorum. Ne olacağına onlar karar verecek.
