Hıdırellez, Türk dünyasında ve Balkanlar’da baharın gelişini, doğanın uyanışını ve bereketi simgeleyen en özel bayramlardan biridir. 5-6 Mayıs 2025 tarihlerinde, Hızır ile İlyas’ın buluştuğuna inanılan bu kutsal günde, çeşitli gelenekler ve ritüellerle dilekler dilenir, umutlar yeşerir. Bu ritüeller arasında özellikle Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, hem kültürel hem de manevi açıdan büyük bir öneme sahiptir.
Hıdırellez’de yoğurt mayalamak, sadece bir mutfak pratiği değil, aynı zamanda sağlık, bolluk ve şifa dileklerinin doğayla bütünleştiği bir seremonidir. Peki, Hıdırellez’de yoğurt nasıl mayalanır? İşte detaylar…
HIDIRELLEZ YOĞURT MAYALAMA GELENEĞİ NEDİR?
Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, Türk kültüründe Hıdırellez bayramının en köklü adetlerinden biridir. Hızır ve İlyas’ın buluştuğu 5-6 Mayıs gecesi, doğanın bereketinin ve yenilenmesinin sembolü olarak görülür. Bu özel günde yoğurt mayalamak, doğanın uyanışını ve Hızır’ın bereketini evlere taşıma amacı taşır. İnanışa göre, Hıdırellez’de mayalanan yoğurt, Hızır’ın dokunuşuyla tutar ve bu yoğurt ev halkına sağlık, huzur ve bolluk getirir. Gelenekte, yoğurdun mayalanması için genellikle doğal yöntemler tercih edilir; kimyasal mayalar yerine çiğ taneleri, sabah çiyi veya doğadan toplanan bitkiler kullanılır. Bu ritüel, sadece bir yiyecek hazırlama süreci değil, aynı zamanda dualar ve iyi niyet dilekleriyle zenginleşen manevi bir deneyimdir. Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, özellikle Anadolu’nun kırsal bölgelerinde ve Türk dünyasında yaygın olarak sürdürülür.
HIDIRELLEZ’DE YOĞURT NASIL MAYALANIR?
Hıdırellez yoğurt mayalama geleneği, hem pratik hem de manevi bir süreçtir.
Malzemeler:
- 1 litre taze inek veya keçi sütü (pastörize olmayan, doğal süt tercih edilir)
- Sabah çiyi, çiğ taneleri, naber otu, yoğurt otu veya ısırgan otu gibi bitkiler
- 1 yemek kaşığı doğal yoğurt (daha önce Hıdırellez’de mayalanmış yoğurt varsa ideal)
- Cam veya toprak kap
- Temiz tülbent veya bez
- Hıdırellez gecesi toplanan çiçekler veya yeşil dallar (isteğe bağlı, ritüel için)
Adım Adım Mayalama Süreci:
Taze sütü bir tencerede kaynatın. Kaynama sırasında sütün taşmaması için tahta kaşıkla karıştırın. Kaynadıktan sonra sütü ılımaya bırakın. Sütün sıcaklığı, serçe parmağınızı batırdığınızda 10 saniye dayanabileceğiniz bir ısıda olmalı (yaklaşık 40-45°C).
Hıdırellez’in sabahında, gün doğmadan önce dışarı çıkarak çimlerin üzerindeki çiğ tanelerini bir kaba toplayın. Alternatif olarak, naber otu, yoğurt otu veya ısırgan otu gibi bitkileri doğadan toplayabilirsiniz. Bu bitkiler, sütün mayalanmasını sağlayan doğal laktik asit bakterileri içerir.
Ilık sütün içine, topladığınız çiğ tanelerini veya ezilmiş bitkileri ekleyin. Eğer doğal maya yerine yoğurt kullanacaksanız, 1 yemek kaşığı yoğurdu 2-3 yemek kaşığı ılık sütle karıştırıp sütün içine ilave edin. Karışımı hafifçe çırpın.
Yoğurdu mayalarken bereket ve sağlık için dua etmek gelenektir. Örneğin, “Hızır’ın bereketi, İlyas’ın şifası bu yoğurda dolsun” gibi niyetler dile getirilir. Bazı bölgelerde, yoğurt kabının üzerine gül yaprakları veya yeşil dallar konur.
Süt dolu kabı bir tülbent veya temiz bezle örtün. Kabı, sıcaklığını koruyacak bir yere (örneğin, battaniyeye sararak) yerleştirin. Yoğurdun mayalanması için 6-8 saat bekleyin. Hıdırellez gecesi mayalanan yoğurdun, sabaha kadar tutması beklenir.
Yoğurt kıvam aldığında, buzdolabına kaldırarak dinlendirin. İlk mayalanan yoğurdu tatmadan önce komşularla paylaşmak, geleneğin bir parçasıdır.
HIDIRELLEZ’DE MAYASIZ YOĞURT NASIL YAPILIR?
5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece saat 00.00’da bir miktar doğal sütü kaynatın daha sonra soğumaya bırakın. Serçe parmağınızla her zamanki gibi sütü kontrol edin. Süt parmağınızı yakmayacak duruma geldiyse bir kaşıkta maya olduğunu düşünüp 3 defa bu kaşığı süte batırıp karıştırın her defasında Fatma anamızın eli ile diyerek bildiğiniz duaları okuyunuz. Bu şekilde sütün üzerini bir bez veya örtü ile kapatıp sabaha kadar bekletin. Sabah kalktığınızda yoğurdun mayalandığını göreceksiniz. O gün o yoğurttan 7 kişiye verin bu mayasız mayalanan Hıdırellez yoğurdunu mayalamak bir gelenek ve eve bolluk bereket getiren bir uygulama, ritüeldir.
