ÖZEL HABER- DİLARA ADAK
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında en yaygın olanlardan biri olan Human Papilloma Virüs (HPV), sanılanın aksine yalnızca kadınlarda değil, erkeklerde de kansere yol açabiliyor. Üstelik sadece cinsel ilişkiyle değil, temas yoluyla da bulaşabilen bu virüsle ilgili toplumda birçok yanlış bilgi dolaşıyor. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Gizem Kaplan, HPV’nin bulaşma yollarından aşıya kadar merak edilenleri yanıtladı.
HPV virüsü tam olarak nedir? HPV sadece cinsel yolla mı bulaşır?
Tam açılımı Human Papilloma Virüs olan bu mikroorganizma da diğer tüm virüslerle aslında benzer özelliğe sahiptir. Virüsler diğer mikroorganizmalardan farklı olarak yaşamak için canlı bir dokuya ihtiyaç duyarlar, cansız dokularda ya da yüzeylerde yaşayamazlar. Yani bulaş için öncelikle canlı doku teması gerekir. Genel olarak cinsel yolla bulaştığını söylesek de aslında cinsellikten ziyade canlı mukozal dokuların birbirine teması gerekir. Yani sadece penis vajina birleşmesi şart değildir. Sürtünme yoluyla, oral seksle ya da anal seksle de bulaş mümkündür. Ancak toplumda sıklıkla iddia edildiği gibi tuvaletten, ortak çamaşır havlu gibi ürünlerden bulaştığına dair şu an için elimizde bir veri yok. Enfekte bir dokunun karşı tarafın mukozasında temas etmesi gerekir. Mukoza dediğimiz canlı ıslak dokular olarak tarif edebilirim; ağız içi, vajen içi, anal kanal gibi.
Kaç farklı HPV türü vardır? Hangileri risklidir?
HPV virüsünün şu an için bilinen 200 ün üzerinde türü vardır. Bunlarda yüksek riskli olan tipleri rahim ağzı kanseri, vulva kanseri, penis kanseri, anal bölge kanseri ve oral bölge kanserlerine sebep olabilir. Yüksek riskli olarak tanımlanan en sık türler ise HPV 16, 18, 31, 33,35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66 ve 68 dir.
HPV aşısı kimlere ve hangi yaş aralığında yapılmalıdır? Aşı cinsel hayat başlamadan önce mi yapılmalıdır?
HPV aşısı kadın erkek farketmeksizin tüm cinsiyetlere yapılmalıdır. Çünkü bu virüs tüm insanlarda enfeksiyona ve kanserlere sebep oluyor. Tıbbi olarak 9 yaştan sonra aşılama yapılabilse de ideal olarak 11-12 yaş civarında ilk aşılama önerilmektedir. 15 yaş altı çocuklarda 6 ay arayla 2 doz olarak yapılır. 15 yaş üstü kişilerde ise 0-2-6. aylarda olmak üzere 3 doz olarak yapılmaktadır. Aşı ömür boyu koruyucudur ancak ne kadar erken yaşta yapılırsa koruyuculuk o kadar yüksek olmaktadır. Bu nedenle cinsel ilişki başlamadan yapılması önerilir. Ancak 47 yaşa kadar şu an aşılama yapıldığında etkisi olduğunu biliyoruz. Bu yüzden cinsiyet ve yaş fark etmeksizin herkes aşılanmalıdır.
HPV aşısı hangi HPV türlerine karşı koruma sağlar?
Şu anda piyasada kullanılan 9'lu aşı dediğimiz aşı HPV tip6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58'e karşı koruma sağlamaktadır. Bunlardan tip 6 ve 11 düşük riskli ancak en sık genital siğil yapan türleridir. Diğerleri ise yüksek riskli kanser yapan tiplerdir.
Aşı olmuş bir kişi yine de HPV'ye yakalanabilir mi?
Evet, düşük bir olasılık da olsa bu mümkün çünkü 200 ün üzerinde tipi var ancak biz şu an mevcut teknoloji ile ancak 9 tipe karşı aşılama yapıyoruz. Ancak bu 9 tip bizim karşılaştığımız HPV lerin %99 unu oluşturuyor. Yani en sık görülen tiplere karşı aşılama olduğu için koruma oranı yüksek. Aynı zamanda bazı bilimsel yayınlara göre çapraz bağışıklık dediğimiz durum sayesinde bu 9 tipe karşı oluşan antikorlar genetik benzerlik nedeniyle diğer tiplere karşı da koruma sağlayabiliyor.
HPV aşısı, rahim ağzı kanserine karşı ne kadar koruyucudur?
Rahim ağzı kanserinin sebebi %99 oranında HPV dediğimiz virüs. Yani biz eğer HPv enfeksiyonuna yakalanmazsak %99 olarak kanserden korunmuş oluyoruz. Yapılan aşılar ne kadar erken yaşta yapılırsa koruma oranı da o kadar yüksek olacaktır. Çocukluk çağında yapılan aşılamanın %100 koruyucu olduğu söyleniyor. Ki çocukluk çağında okul aşılaması programına alınan ülkelerde artık rahim ağzı kanseri ve HPV vakaları neredeyse hiç görülmüyor. Yani çiçek aşısı gibi yaygın olarak aşılama yapıldığında toplumsal bağışıklık sayesinde yeryüzünden HPV'yi de silmemiz mümkün görünüyor.
HPV taramaları ve smear testleri neden önemlidir? Aşı olmuş bir kadının smear testlerine devam etmesi gerekir mi?
HPV ve smear taramaları bize rahim ağzı kanseri olma ihtimali varsa bunu önceden öngörmeyi sağlıyor. Eğer hücresel düzeyde bir bozulma ya da HPV varsa çeşitli hayat tarzı değişiklikleri, beslenme, takviyeler, bazı vajinal ve oral ilaçlar ile HPV'yi belli bir oranda geriletmek mümkün. Bazı vakalarda ise biyopsi alıp gerekirse rahim ağzına bazı küçük cerrahi müdahaleler yaparak kansere gidişi engelleyebiliyoruz. Bu nedenle her kanserde olduğu gibi burada da erken tanı çok önemli ve bunu smear taramaları ile sağlayabiliriz. Aşı olmuş bir kişi elbette smear takiplerine devam etmeli çünkü aşı bulaşı azaltsa bile tamamen engellemeyebilir. Daha önce dediğim gibi 200'ün üzerinde türü olduğu için aşıda bulunmayan bir türle enfekte olabilir. Çocukluk çağında aşılanmadıysa ileri yaşlarda bağışıklık istenilen düzeyde oluşmayabilir. O yüzden mutlaka rutin smear takibine devam edilmeli.
Gebelik planlayan kadınlar HPV aşısı olabilir mi?
Gebelik döneminde aşı ile ilgili çalışma olmadığı için aşı bu dönemde önerilmiyor. Yetişkin dönem aşılamasında da tüm dozların tamamlanması 6 ay sürüyor. Bu nedenle gebelik planlanmadan en az 6 ay önce aşı programına başlayıp dozları tamamladıktan sonra gebe kalmak en doğrusu. Çünkü mevcutta başlanmış ancak yarım kalan dozlar olursa maalesef gebelikte aşılamaya devam edemiyoruz. Ve gebelik döneminde HPV enfeksiyonunun yönetimi daha karmaşık oluyor. O nedenle her gebe adayının öncesinde HPV aşılarını tamamlaması ve mutlaka smear vermesini öneriyorum.
HPV taşıyan bir kadının hamile kalmasında risk var mı? HPV aşısının bilinen ciddi yan etkileri var mı?
HPV enfeksiyonun rahim ağzında ne derece bozulma yaptığına göre değişir. Eğer kişinin HPV pozitifliği var ancak smear takibinde hücre bozulması yoksa veya düşük düzeydeyse bu kişinin tedavisi doğum sonrasına ertelenebilir. Ancak kişinin ileri seviyede bir hücre bozulması varsa burada annenin kansere gidişini engellemek adına bazı cerrahi operasyon ve tedaviler gerekebilir. Ve bu tedavilerin gebelikte yapılmasını tercih etmeyiz. Çünkü rahim ağzına yapılan müdahaleler düşük ve erken doğumla sonuçlanabilir. O yüzden aktif bir enfeksiyon varsa mümkünse tedavi süreci tamamlandıktan ve smear sonucu normal görüldükten sonra aşı dozları tamamlanarak gebe kalınmalıdır. Ayrıca kişinin genital bölgesinde aktif yaygın siğilleri varsa bu kişilerin vajinal doğumda bebeğe bulaş riski olacağı için doğum şekli olarak sezaryen tercih edilmektedir.
HPV aşısının ağrı, lokal etkiler dışında bilinen ciddi bir yan etkisi yoktur.
Aşıya yönelik bazı toplum kesimlerinde tereddütler var. Bu konuda ne söylemek istersiniz?
Aşının bazı kesimlerde tereddüt yaratmasının birinci sebebi özellikle son yıllarda ülkemizde yaygınlaşan aşı karşıtlığı. Maalesef aşılarla ilgili yapılan yanlış propagandalar ve bu alanda uzman olmayan insanların talihsiz açıklamaları toplumda yanlış anlaşılmaya sebep oluyor. Aşının bilinen ciddi bir yan etkisi yok, okul aşılaması yapılan ülkelerde HPV'nin neredeyse bitmeye başladığını görüyoruz. Aşı olmayan toplumlarda görülen kanserlerin sağlık sistemine, ekonomiye, toplum sağlığına olan olumsuz etkilerini görmezden gelemeyiz. Ayrıca aşıların kişilerde daha cesaretli bir cinselliğe sevkedeceğine dair yanlış bir inanış var. Çocukluk çağında yapılan bir aşıdan bahsediyoruz, bu çocukların cinselliğe dair herhangi bir davranışı bile oluşmadan aşı yapılıyor. Ve yapılan çalışmalar olumsuz davranışları artırmadığı yönünde.
Erkeklerin HPV aşısı yaptırması neden önemli?
Çünkü toplumda kadınlar kadar erkekler de HPV ile enfekte oluyor. Ve zaten kadınlara büyük oranda penisin vajinaya girişi yoluyla bulaşıyor. Yani bir yerde enfeksiyonun asıl kaynağı zaten erkekler. Ve genellikle erkeklerde siğil dışında başka bulgu vermediği için erkekler toplumda fark edilmeden taşıyıcı olarak dolaşıyor. Ve siğil sadece çok az bir kısmında görülüyor. Siğil olmadan erkekte tanı koymak için smear gibi bir test de yok. Ayrıca bu virüsün erkeklerde de penis kanseri, anal bölge kanseri ve oral bölge kanseri yaptığını da biliyoruz. Bu nedenle cinsiyet ayrımı olmadan herkes aşılanmalı.
HPV aşısı devlet tarafından ücretsiz hale getirilecek, bu konuyla ilgili ne düşünüyorsunuz?
Uzun yıllardır verdiğimiz mücadele sonunda galiba başarıya ulaşıyor. Umarım verilen vaatler gerçeğe döner ve yaygın bir aşılama programı ile biz de diğer dünya ülkeleri gibi ülkemizde HPV'yi azaltıp bitiririz. Devletlerin aşılama programları aslında kar zarar oranına göre düzenlenir. Eğer bir aşıyı yaptığınızda oluşacak maliyet, aşı olmadığınızda hasta olacak kişilerin oluşturacağı maliyetten daha düşükse o aşılar rutin aşılama kapsamına alınır ki HPV'nin bu konuda yıllardır kendini kanıtlamış bir aşı olduğu aşikar… Bu nedenle ülkemiz adına böyle bir gelişmeden çok memnunum.
