ABD Başkanı Donald Trump'ın arabuluculuğuyla sağlanan ateşkes, İsrail ile İran arasında 12 gün süren çatışmaların ardından yürürlüğe girdi. Tarafların karşılıklı zafer ilanlarının ardından ilan edilen ateşkes, Çarşamba günü itibarıyla büyük ölçüde korunurken, kırılganlığıyla dikkat çekiyor.
Barış Görüşmeleri Umut Vadediyor
Trump’ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, Salı günü yaptığı açıklamada, ABD ile İran arasında sürdürülen temasların umut verici olduğunu belirtti. Fox News'e verdiği röportajda Witkoff, görüşmelerin hem doğrudan hem de aracı ülkeler aracılığıyla sürdüğünü ifade ederek, "İran'la uzun vadeli ve sürdürülebilir bir barış anlaşmasına ulaşabileceğimize dair umutluyuz" dedi.
Witkoff, İran’la kapsamlı bir barış anlaşmasının masaya yatırılması gerektiğini ve bu sürecin başarıyla tamamlanabileceğine inandığını vurguladı.
Nükleer Tartışmalar: Farklı Değerlendirmeler
ABD Başkanı Trump, hafta sonu yaptığı açıklamada, ABD'nin gizli bombardıman uçaklarıyla gerçekleştirdiği saldırıların İran’ın nükleer silah geliştirme programını "yok ettiğini" iddia etti. Ancak ABD istihbarat kurumlarından sızan ilk değerlendirmelere göre, bu iddiaların gerçekliği tartışmalı.
Savunma İstihbarat Ajansı tarafından hazırlanan bir raporda, saldırılarda bazı tesislerin girişlerinin kapatıldığı ancak yer altı yapılarının çökmediği bildirildi. Washington Post'un haberine göre, birçok santrifüjün çalışır durumda kaldığı belirtiliyor. Beyaz Saray, söz konusu istihbarat raporunu “tamamen yanlış” olarak nitelendirdi.
İran ve İsrail'den Karşılıklı Açıklamalar
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, saldırıların İran'ın nükleer tehdidini ortadan kaldırdığını iddia etti. Netanyahu, "İki varoluşsal tehdidi ortadan kaldırdık: Nükleer yok oluş ve 20 bin balistik füze tehdidi" dedi.
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeshkian ise savaşı "büyük bir zaferle" sonlandırdıklarını açıkladı. IRNA haber ajansına göre Pezeshkian, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’a, İran’ın ABD ile sorunları çözmeye hazır olduğunu bildirdi.
Ateşkesin Arka Planı: 12 Günlük Savaş
İsrail, 13 Haziran'da başlattığı sürpriz bir hava saldırısıyla İran’ın nükleer tesislerini hedef almış, bu saldırı sırasında üst düzey İranlı askeri yetkililer öldürülmüştü. İran, bu saldırıya füze atışlarıyla karşılık vermiş ve İsrail’in askeri üslerini hedef almıştı.
Nournews’e göre İran, çatışmalar sırasında İsrail ile bağlantısı olduğu iddia edilen 700 kişiyi tutukladı. Mizan Haber Ajansı ise üç kişinin Mossad ile iş birliği ve suikast ekipmanları kaçakçılığı suçlamalarıyla idam edildiğini bildirdi.
Sivil Kayıplar ve Yeniden Açılan Sınırlar
İranlı yetkililere göre, İsrail’in saldırılarında ülkede 610 kişi hayatını kaybetti, 4.746 kişi yaralandı. İran’ın karşı saldırılarında ise İsrail’de 28 kişi yaşamını yitirdi. İsrail hava savunma sisteminin ilk kez bu denli büyük sayıda füzeyle delindiği bildirildi.
İsrail ordusu, Salı günü saat 20:00 itibarıyla ülke genelindeki güvenlik kısıtlamalarını kaldırdı. Ben Gurion Uluslararası Havalimanı yeniden faaliyete geçti. İran’ın hava sahası da tekrar sivil uçuşlara açıldı.
Ateşkes Kırılgan, Güven Düşük
Her iki taraf da ateşkese sadık kalacaklarını açıkladı, ancak karşılıklı suçlamalar sürüyor. İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, İran ateşkesi ihlal etmediği sürece İsrail'in anlaşmaya bağlı kalacağını söyledi. İran Cumhurbaşkanı Pezeshkian da benzer şekilde, İsrail'in saldırılarının sürmesi halinde ateşkese bağlı kalmayacaklarını belirtti.
İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, çatışmaların büyük ölçüde sona erdiğini ancak İran’a karşı yürütülen kampanyanın henüz tamamlanmadığını ifade etti. Zamir, ordunun Gazze’deki İran destekli Hamas militanlarına karşı mücadelesine yeniden odaklanacağını belirtti.
Ekonomik Yansımalar: Petrol Fiyatlarında Dalgalanma
Çatışmalar ve ateşkesin ardından küresel piyasalar da gelişmeleri yakından izliyor. Yatırımcılar, ateşkesin sürdürülebilirliğini ve İran’ın Hürmüz Boğazı’nı abluka altına alma ihtimalinin azalmasını değerlendiriyor. Bu gelişmeler doğrultusunda petrol fiyatlarında son iki seansta yaşanan sert düşüş Çarşamba günü yerini sınırlı bir yükselişe bıraktı.
Kaynak: Reuters
