Nakit, Gazze Şeridi’nin savaşla sarsılmış ekonomisinin temel taşı. Ancak gıda, yakıt ve ilaç gibi diğer ihtiyaçlar gibi, şu anda son derece yetersiz. Bölgedeki neredeyse tüm banka şubeleri ve ATM’ler işlevsiz durumda. Bu nedenle halk, günlük harcamalarını karşılayabilmek için güçlü ve denetimsiz bir nakit komisyoncuları ağına yönelmiş durumda. Bu işlemler için alınan komisyon oranı %40’a kadar çıkabiliyor.
Gazze kentinde yaşayan okul müdürü Ayman el-Dahdouh, "İnsanlar kan ağlıyor. Bizi boğuyor, aç bırakıyor” dedi. Yüksek enflasyon, artan işsizlik ve azalan birikimler nedeniyle nakit sıkıntısı, ailelerin üzerindeki ekonomik baskıyı daha da artırdı. Bazı kişiler, temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ev eşyalarını satmak zorunda kaldı.
Gazze’de en yaygın kullanılan para birimi olan İsrail şekeli, savaşın başında İsrail’in yeni banknot göndermeyi durdurması nedeniyle değer kaybetmeye başladı. Esnaflar, yıpranmış banknotları kabul etmekte isteksiz davranıyor.
Gazze’deki nakit Krizinin nedenleri
Uzmanlara göre Gazze’deki nakit krizi, çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle oluştu. İsrail, Hamas’ın mali kaynaklarını engellemek amacıyla savaşın başında Gazze’ye nakit girişini durdurdu. Aynı dönemde bazı varlıklı aileler banka hesaplarındaki paraları çekerek bölgeden ayrıldı. Öte yandan, dış ticaret yapan şirketler, ödeme alırken yalnızca nakit kabul etmeye başladı.
Başlangıçta %5 civarında olan komisyon oranları, paraya olan ihtiyaçla birlikte hızla yükseldi. Elektronik para gönderimlerinde, gönderilen miktarın yalnızca bir kısmı nakit olarak alınabiliyor. Bazı komisyoncular açık şekilde çalışırken, bazıları daha gizli şekilde hizmet veriyor. Bazı marketler ve dükkanlar da müşterileri için nakit takası yapıyor.
Güney Gazze’ye göç eden Muhammed Beşir el-Ferra, “60 dolara ihtiyacım varsa 100 dolar göndermem gerekiyor” dedi. ”Un ve şeker gibi ihtiyaçları almanın tek yolu bu. Paramızın neredeyse yarısını kaybediyoruz.” Dünya Bankası verilerine göre 2024’te Gazze’de enflasyon %230’a ulaştı. Ocak ayında başlayan geçici ateşkes süresince enflasyon bir miktar azalsa da, Mart ayında İsrail’in ateşkesi sonlandırmasıyla birlikte yeniden yükseldi.
Gazze’de Hayatta Kalmanın Bedeli Ağır: Şeker 100 Dolar, Benzin 25 Dolar
Dünya Bankası, 2024 yılı sonunda Gazze’de işsizlik oranının %80 olduğunu bildirdi. Çoğu çalışan maaşını banka hesabına alıyor ancak günlük ihtiyaçlar için nakit gerekli. El-Dahdouh, "Sebze, yiyecek, su, ilaç almak, ulaşım sağlamak, battaniye almak... Ne olursa olsun nakit gerekiyor” dedi.
Şehit Accur’un ailesi, savaşta eczane ve diğer iş yerlerini kaybetti. Accur, “Nakit bulmak için her şeyi sattık” dedi. Ailesinin un ve konserve almak için altınlarını bozdurduğunu söyledi. Savaş öncesinde 4 doların altında olan un, şu anda iki günde bir 12 dolara mal oluyor. Şekerin kilosu ise 80-100 dolar arasında; savaş öncesinde bu rakam 2 doların altındaydı. Benzinin litresi yaklaşık 25 dolar seviyesinde.
Yıpranmış paralar geçersiz sayılıyor
Savaşın 21. ayında Gazze’deki banknotlar büyük ölçüde yıpranmış durumda. Güney Gazze’de çadır kentte yaşayan Muhammed el-Awini, “Paralar o kadar yıpranmış ki, elimde eriyecekmiş gibi geliyor” dedi.
Küçük esnaf, tedarikçilerin yalnızca yeni banknot kabul etmesi nedeniyle müşterilerinden sağlam para talep etmek zorunda kalıyor. Deir el-Balah’ta un satıcısı Thaeir Suhwayl, yalnızca yeni 200 şekellik banknotların (yaklaşık 60 dolar) kabul edildiğini ancak bunların çok nadir bulunduğunu belirtti. Müşteriler ise genellikle yıpranmış 20 şekellik banknotlarla ödeme yapıyor.
Ajjour isimli bir kişi, pazarda 100 dolarlık şekel gönderdiğini, ancak yalnızca 50 dolar nakit alabildiğini söyledi. Ancak aldığı bu paraların yıpranmış olması nedeniyle alışverişte kabul edilmediğini belirtti. “Sonuçta elimdeki 50 dolar da değersiz hale geliyor” dedi.
Bazı kişiler, yıpranmış paraları tamir ettirerek kullanmaya çalışıyor. Bu işlemler 3 ila 10 şekel (1-3 dolar) arasında ücretlendiriliyor. Ancak onarılan paralar da her zaman kabul edilmeyebiliyor.
İsrail Yardımı Engelliyor, Gazze Halkı Açlıkla Sınıyor
Bankaların kapanmasıyla birlikte büyük nakit rezervlerine sahip kişiler ekonomik güç kazandı. Güney Gazze’den göç eden Mahmud Akil, "İnsanlar onların insafına kalmış durumda. Kimse bu kişileri denetleyemiyor” dedi.
Batı İskoçya Üniversitesi’nden finans uzmanı Dalia Alazzeh, savaş koşulları nedeniyle döviz kurları ve piyasa fiyatlarının izlenemez hale geldiğini ifade etti. “Fiziksel olarak neler olduğunu takip etmek imkansız” dedi. Filistin Para Otoritesi, geçen yıl ”Iburaq” adlı dijital ödeme sistemini devreye soktu. Sistem 500 bin kullanıcıya ulaştı ancak esnafların nakit ısrarı nedeniyle yaygınlaşamadı.
İsrail, 2025 başında Hamas’a yönelik finansal baskıyı artırmak için insani yardımların dağıtımını da sınırlandırdı. Yardımların bazı gruplar tarafından istismar edilip satıldığı iddia edildi.
Uzmanlar, nakit komisyonculuğu faaliyetlerinin Hamas’a doğrudan fayda sağlayıp sağlamadığının belirsiz olduğunu belirtiyor. Gazze merkezli düşünce kuruluşu Palthink’in yöneticisi Ömer Şaban, “Şu anda her şey karanlık. Sigaranın bile bölgeye kim tarafından getirildiğini bilmiyoruz,” dedi. ”Adeta mafyatik bir yapı oluşmuş durumda.”
Bölgede büyük sermayeye sahip tüccarların hem nakit komisyonculuğunu hem de temel gıda dağıtımını yönettiği ifade ediliyor. Ailelerin elinde para kalmadığında son çareleri insani yardımlar oluyor. El-Ferra, ailesini doyurabilmek için yardım merkezlerinden gelen un ve makarna kolilerini almaya başladığını söyledi.
Kaynak: Ap New
