Dünya genelinde 60 yaş ve üzerindeki bireylerin oranı hızla artarken, bu durumla paralel olarak yaşlılara yönelik istismar vakaları da ciddi boyutlara ulaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, bugün her 6 yaşlıdan biri istismara uğruyor. Bu oran, toplam yaşlı nüfusun %15,7’sine denk geliyor.
2050'de 320 Milyon Yaşlının İstismara Uğraması Bekleniyor
Günümüzde dünya genelinde yaşlı nüfusun yaklaşık 1,1 milyar olduğu tahmin edilirken, bu sayının 2030’da 1,4 milyara, 2050’de ise 2 milyara ulaşması bekleniyor. Bu artışla birlikte istismara uğrayan yaşlı sayısının da 320 milyona çıkabileceği öngörülüyor.
İstismarın en yaygın görüldüğü yerlerin başında huzurevleri ve bakım tesisleri geliyor. Verilere göre bu kurumlarda çalışan personelin yaklaşık %64,2’si bir tür istismarda bulunmuş. Yani her 3 bakıcıdan 2’si yaşlı bireylerin haklarını ihlal etmiş oluyor.
Yaşlı bireyler en çok psikolojik istismara (%33,4) maruz kalıyor. Bunu fiziksel istismar (%14,1), finansal sömürü (%13,8), ihmal (%11,6) ve cinsel istismar (%1,9) izliyor. Kurumsal bakım ortamlarında ise finansal istismarla ilgili veri eksikliği dikkat çekiyor.
Yaşlı İstismarı Nedir?
Yaşlı istismarı, güven ilişkisine dayalı ortamlarda yaşlının zarar görmesine neden olan her türlü kötü muamele, ihmalkârlık ya da hak ihlalidir. Başlıca türleri şunlardır:
- Fiziksel istismar
- Psikolojik istismar
- Ekonomik sömürü
- Cinsel istismar
- Hak ihlalleri ve ihmal
Yaşlı bireyin kandırılarak mal varlığının kullanılması, ekonomik istismara girerken; sosyal ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması ise ihmali yansıtır.
İstismara uğrayan yaşlılar, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik çöküntü, bilişsel gerileme, ekonomik iflas ve hatta erken ölüm riskiyle karşı karşıya kalıyor. Uzmanlar, yaşlıların iyileşme sürecinin daha zor ve yavaş olduğuna dikkat çekiyor.
Birçok yaşlı birey, yaşadığı istismarı çevresine bildirmiyor. Korku, suçluluk hissi ya da bağımlılık gibi nedenlerle olaylar çoğu zaman görünmez kalıyor. Bu da resmi istatistiklerin gerçeği tam olarak yansıtmadığı anlamına geliyor.
Risk Faktörleri Neler?
Yaşlı istismarını tetikleyen bazı bireysel ve çevresel faktörler şöyle sıralanıyor:
- Yaşlının fiziksel veya zihinsel rahatsızlıkları
- Düşük gelir düzeyi
- İstismarcının ruhsal bozukluğu ya da madde bağımlılığı
- Yaşlının sosyal izolasyonu ve yalnız yaşaması
Toplumsal olarak ise, yaş ayrımcılığı, yaşlı bireyleri değersizleştiren kültürel tutumlar istismar olasılığını artırıyor.
Birçok ülkede yaşlılara yönelik istismarı önlemek için yardım hatları, acil barınma alanları ve mali koruma programları oluşturulmuş durumda. Ayrıca, bakıcıları desteklemeye yönelik psikolojik ve ekonomik yardımların da istismarı önlemede etkili olduğu vurgulanıyor.
Uzmanlar, yaşlı istismarının toplumda yeterince konuşulmayan ancak giderek büyüyen bir kriz olduğunu belirtiyor. BM ve DSÖ, her yıl 15 Haziran Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü kapsamında bu konuda toplumsal bilinç oluşturmayı amaçlıyor.
Kaynak: AA
