Meydana gelen trafik kazaları büyük sosyal ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Yaşanan trafik kazalarının iş kazası sayılanlarının, tüm iş kazalarına oranı %3 ile %5 arasında küçümsenemeyecek bir orana tekabül etmektedir. Trafik kazaları yönünden yaşanan olayın iş kazası olup olmadığı yönündeki ayrım sıklıkla kafa karışıklığına sebebiyet vermektedir. İşverenlerin sigortalılarının geçirdiği trafik kazalarında Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim önem arz etmektedir.
İş kazası sayılma hal ve durumları 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ nun 13. Maddesinin birinci fıkrası ile Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’ nin 35. Maddesi’ nde sayılmış olup başlıklar halinde şu şekilde sıralanmıştır:
1-Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2-İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
3-Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4-Bu kanunun 4. Maddesinin birinci fıkrasının a bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5-Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olay olarak tanımlanmıştır.
Buna göre bir olayın iş kazası sayılabilmesi için;
-Kazayı geçiren kişinin sigortalı olması,
-Kaza sonucu bedence veya ruhça engelli hale gelmesi,
-Kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet bağının bulunmasının kümülatif olması ile birlikte, olayın yukarıdaki bentlerde sayılan hallerden birinde meydana gelmesi gerekmektedir.
İş kazası sigortası hükümleri, 5510 Sayılı Kanun’ un 4. Maddesinin 1. Fıkrasının a ve b bendi kapsamında sigortalı sayılanlar ile, 5. Maddesinin birinci fıkrasının a,b,c,e ve g bentlerinde sayılan sigortalılar, Kanun’ un Ek 5. Maddesinde belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar, Ek 9. Maddesinin birinci veya ikinci fıkrasında belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve 2547 Sayılı Kanun’ un Ek 29. Maddesi’ ne göre intörn statüsündeki öğrenciler için geçerlidir.
Trafik Kazaları Yönünden Değerlendirmeler
İş kazasının bildirimi ve bildirim süresi Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ un 13. Maddesinin ikinci ikinci fıkrası ile Ek 5. Maddesi’nin 5. Fıkrasında ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’ nin 35. Maddesinde düzenlenmiştir.
Kanun’ un 4. Maddesinin birinci fıkrasının a bendinde sayılan sigortalılar, 5. Maddesinin a,b,c, ve e bendinde sayılan sigortalılar ile Ek 9. Maddesinde belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve intörn öğrencilerin iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da kazadan sonraki,
Kanunun 5. Maddesinin g bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal; Kurum’a da kazadan sonraki 3 iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir. Kanun’ un Ek 5. Maddede belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalıların ise, kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal; Kuruma da kazadan sonraki 3 iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir.
Sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde ise, iş kazası ile ilgili bilgi almasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi 3 iş günüdür.
Hangi trafik kazalarının iş kazası sayılıp sayılmayacağı; işverenlerin, işçilerinin geçirdiği trafik kazalarının hangileri hakkında SGK’ ya bildirimde bulunup, hangileri hakkında bildirim yapmalarına gerek olmadığı hususu örneklerle açıklanabilir. Yargı kararlarına yansıyan örnekler aşağıda verilmiştir:
· İşverenin işyerinde çalışan bir sigortalıyı evindeki bir malzemeyi almak üzere görevlendirmesi halinde, sigortalıya işverenin evine gidip gelmesi sırasında araba çarpması sonucu uğradığı kaza
· Kebapçıda çalışan sigortalının işvereni tarafından müşteriye sipariş götürmek için görevlendirilmesi halinde bu iş için gidip gelmesi sırasında motosikletiyle ağaca çarpması sonucu yaralanması şeklinde meydana gelen kaza
· Süt izni hakkını kullanan emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için evine ister araçla ister yaya olarak gidip gelirken meydana gelen trafik kazası
· İşverenin kiraladığı bir minibüs veya işyerine ait servis aracı ile sigortalılarını evlerinden işyerine, işin bitiminde de işyerlerinden evlerine getirilip götürülmeleri sırasında bir başka araçla çarpışması, yoldan çıkıp bir yere vurması, aracın devrilmesi arıza nedeniyle emniyet şeridinde beklerken bir başka aracın çarpması gibi olayların, iş kazası sayılması gerekmektedir.
Görevli olarak gönderilen sigortalının görev konusu ile ilgili olmayan ve görevinin dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılmamaktadır. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalıların işinin erken bitmesi dolayısıyla güzergahı dışında olan evine zaman geçirmek için giderken geçirdiği trafik kazasından dolayı uğradığı kaza veya; sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geçerken uğradığı trafik kazasının sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası olarak kabul edilmesi mümkün değildir.
Bir şehirlerarası nakliye firmasında şoför olarak çalışan şahsın Konya’ dan Düzce’ ye götüreceği yükü için işverenin bilgisi ve iş ile ilgisi olmaksızın gezdirmek amacıyla bir arkadaşını yanına alıp yola çıkması sonrası yolda trafik kazası geçirmesi ile araçtakilerin yaralanmaları durumunda olay şoför yönünden iş kazası sayılıp; işyeri ve işverenle herhangi bir illiyet bağı bulunmaması nedeniyle yine sigortalılıktan bahsedilmeyeceğinden dolayı kazalı diğer şahıs yönünden, iş kazası sayılmayacaktır.
Normal şartlarda işyeri servisiyle işe gidip gelen bir çalışanın yeni aldığı motosikletini iş arkadaşlarına göstermek için işe motosikletiyle gitmek amacıyla yola çıktığı gün yolda kendi işyeri servisine çarpması sonucu meydana gelen kaza olayında, kendi yaralanması iş kazası olarak değerlendirilmemekle birlikte servis aracında bulunan çalışanlarda meydana gelecek yaralanmalarda servistekilerin durumu iş kazası olarak değerlendirilecektir.
İstisnai ve netlik kazandırılamayan durumlar kapsamında işçisi trafik kazası geçiren ancak konunun iş kazası olup olmadığı hususunda emin olunamayan durumlarda da, işverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yapılmalıdır.
Netleştirilemeyen durumlar dahilinde iş kazası sayılması gereken bir kaza olayının bildirilmemesi durumunda, işverenlerin yaptırımlara maruz kalacağı; bildirime konu kazanın iş kazası sayılmayacak olması halinde SGK’ nın ilgili ünitesince komisyon kararı alınarak düzenlenen tutanak karşılığı bildirimin yersiz olduğu olayın iş kazası olmadığı belirtilerek yapılan bildirimler, işlemden kaldırılmakta olduğu ve herhangi bir yaptırımın söz konusu olmayacağı bilinmelidir.
KAYNAKÇA
Akman, A. & İşler, MC (2012). Trafik İş Kazalarının İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 4(2), 21-25.
https://www.emreulusoy.av.tr/is-kazasi-sayilan-haller
http://www.tazminathukuku.com/yargitay-kararlari/trafik-is-kazasi-sayilmayan-olaylar.htm
