5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yanında, genelge ve genel yazılarla kadınlara yönelik yapılan düzenlemelerle sosyal güvenlik haklarından daha kolay şartlarla faydalanma imkanı verilmiştir.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ nda kadınların sosyal güvenlik hayatında olmasını kolaylaştıracak ya da iş hayatında bulunan kadınlara daha kolay şartlarda prim ödeme imkanı verilecek bu sistemde kalmaları ve bunun sonucunda emeklilik hakkını elde etmelerini sağlayacak birçok düzenleme yapılmıştır. Bunlardan bazıları:
· İsteğe Bağlı Sigorta Şartları Kolaylaştırıldı
Genellikle kadınlarımızın tercih ettiği isteğe bağlı sigorta uygulamasında daha önceden belirli bir süre sigortalı olma şartı kaldırılarak isteğe bağlı sigortaya giriş kolaylaştırılmıştır. İsteğe bağlı sigortalı olanların sağlık hizmetlerinden de yararlanmaları sağlanmıştır.
· Ev Hizmetlerinde Çalışan Kadınlara Kolay Sigortalılık Getirildi
552 Sayılı Kanunla, ev hizmetlerinde bir veya birkaç işveren tarafından 10 günden az ya da 10 gün ve daha fazla çalışanların sigortalı olma durumları kolaylaştırılmıştır. 01.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme ile 01.04.2015 tarihi itibariyle ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların sigortalılığı SMS uygulaması veya tercihe göre Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat ederek başlatılmakta olup, bu şekilde çalışanların işverenlerine de teşvik uygulaması asgari ücret desteği gibi uygulamalar getirilerek istihdamın artırılması sağlanmıştır.
· Kendi Adına Tarımda Çalışan Kadınların 2003 Öncesinde Tarım Sigortalısı Olması Sağlandı
2003 yılından önce aile reisi erkek sayıldığı için kadınlarımız tarımla uğraşsa bile, aile reisi olmadığı için Tarım Bağ-Kur sigortalısı olamıyordu. 5510 Sayılı Kanunla yapılan değişiklikle kadınların da tarım Bağ-Kur’ lu olması sağlanmıştır.
· El Sanatlarıyla Uğraşan Kadınlara Prim İndirimi Yapıldı
5510 Sayılı Kanun’un geçici 16. Maddesi ile 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’ nun 9. Maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinde belirtilen vergiden muaf, işleri hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıklarını vergi dairelerinden alacakları yazılar ya da Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından düzenlenen raporlar ile tespit ettiren kadınlar; isteğe bağlı sigortalı olarak primlerinin 2008 yılı için prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için bir puan arttırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile Genel Sağlık Sigortası primi ödenmektedir. 2023 yılı için ödenmesi gereken prim tutarı, prime esas kazancın alt sınırının 30 katı üzerinden hesaplanmak suretiyle bulunan 3.202,56 TL'dir.
5510 Sayılı Kanunla 01.10.2008 tarihinden sonra getirilen bu uygulama ile evlerinde kendi imkanları ile ürettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünlerini işyeri açmaksızın kermes, festival, panayır gibi yerlerde satan kadın sigortalıların vergi muafiyet belgesi almaları şartıyla isteğe bağlı olmalarına imkan sağlanmıştır.
Esnaf muaflığından yararlanarak 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’ nda belirtilen el sanatları işlerini, hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yapan kadınlardan isteğe bağlı sigorta primi olarak 2023 yılı itibariyle 28 gün üzerinden prim alınarak 30 gün üzerinden hizmet verilmektedir.
· Tarımda Çalışan Kadınlara 28 Gün Prim Ödeyerek 30 Gün Hizmet Verildi
Gerek hizmet akdiyle süreksiz, gerekse hizmet akdine bağlı olmaksızın tarımsal faaliyette bulunan kadınlarımız 2023 yılında 28 gün prim ödeyerek 30 gün hizmet kazanmaktadır.
· Mevsimlik İşçi Olarak Çalışan Kadınların GSS Primi Devlet Tarafından Ödeniyor
Mevsimlik işçi olarak kamu kuruluşlarında çalışan kadın sigortalıların hizmet akitlerinin askıda olduğu çalışmadıkları sürelerde genel sağlık sigortası primlerinin kamu kuruluşlarınca ödenerek bu sürede sağlık yardımları yönünden bir mağduriyet yaşamamaları sağlanmıştır.
· Ev Hizmetlerinde Çalışanların Genel Sağlık Sigortalılığı Sağlandı
5510 Sayılı Kanun’ un 01.01.2012 tarihinde yürürlüğe giren 88. Maddesinin dördüncü fıkrası gereğince Kanun’ un 4. Maddesinin birinci fıkrasının a bendi kapsamında olup ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışanların eksik günlerine ait primlerini genel sağlık sigortası bakımından 30 güne tamamlamaları zorunluluğu bulunmaktadır. Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışan sigortalılardan gelir seviyesi düşük olanların primleri devlet tarafından ödenmektedir.
· Kısmi Zamanlı Çalışan Kadınlara Borçlanma Hakkı Getirildi
4857 Sayılı İş Kanunu’ na göre kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan kadınlarımıza, 5510 Sayılı Kanun’ un 41. Maddesinin birinci fıkrasının i bendi ile 30 günden eksik kalan sürelerini borçlanma hakkı verilerek, emekliliğe esas gün sayılarını tamamlamalarına imkan sağlandı.
· Bağ-Kurlu Kadınlara Emzirme Ödeneği Verilmeye Başlandı
Sigortalı ya da emekli olan kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı ya da emekli erkeğe, her çocuk için olması şartıyla emzirme ödeneği verilmektedir. 5510 Sayılı Kanunla birlikte kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılar da emzirme ödeneğinden yararlanmaya başlamıştır.
· Doğum Yapan Bağ-Kur Sigortalısı Kadınlara Ödenek Verildi
5510 Sayılı Kanunla birlikte kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan kadın sigortalılar (Bağ-Kur) analık sigortası kapsamına alınarak, geçici iş görmezlik ödeneğinden yararlanmaya başladı. Doğumdan önceki ve sonraki 8+8 haftalık süre için Bağ-Kurlu kadınlarımıza geçici iş göremezlik ödeneği verilmeye başlandı.
· Koruyucu Tedbir Kararı Verilen Kadınlara Genel Sağlık Sigortası Hakkı Verildi
6486 Sayılı Kanunla 5510 Sayılı Kanun’ da yapılan düzenleme ile 08.03.2012 tarihli ve 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun hükümlerine göre hakkında koruyucu tedbir kararı verilen kişilerden genel sağlık sigortalısı olmayan ve genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına da girmeyen veya genel sağlık sigortası kapsamında olup sağlık yardımlarından yararlanamayanlar, bu hallerin devamı süresince gelir tespiti yapılmaksızın birinci fıkranın c bendinin 1 numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayıldı.
· Emeklilikte Kadın Sigortalılara Pozitif Ayrımcılık Yapıldı
İlk defa 5510 Sayılı Kanun’ a göre sigortalı olan kadınlara 58, erkeklere de 60 yaşını doldurmaları ve 7200/9000 gün prim ödemeleri kaydıyla yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. Kadın sigortalılar ile erkek sigortalıların emeklilik yaşının 65 olarak eşitleneceği 2048 yılına kadar kadınlara pozitif ayrımcılık sağlanarak erkeklere göre daha erken emekli olma imkanı verilmiştir.
· Çalışma Gücü Kaybı Olan Bağ-Kur’ lu Kadınlara Yaş Şartı Olmadan Emekli Olabilme İmkanı Tanındı
Sosyal güvenlik reformundan önce çalışma gücünde kaybı olan Bağ-Kur kapsamındaki kadın sigortalıların emekliliği için özel düzenleme bulunmaktaydı. Sosyal güvenlik reformu ile birlikte çalışma gücünde kaybı olan Bağ-Kurlu kadınlarımıza yaş şartı aranmaksızın daha kolay şartlarla emeklilik hakkı tanındı.
· Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadınlara Yıpranma ve Erken Emeklilik Hakkı Verildi
Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalılara, 2008 yılı ekim ayı başından sonraki prim ödeme gün sayılarının dörtte biri oranında toplam prim ödeme gün sayısına ilave yapılmakta ve ilave edilen süreler de emeklilik yaş hadlerinden düşülerek, kadın sigortalıların daha erken emekli olabilmeleri sağlanmaktadır. Bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan ve 20 yıl çalışan kadın bu sayede 5 yıl erken emekli olabilecektir.
· Yetim Kız Çocuklarına Ölüm Geliri/Aylığı Bağlanmasında Kolaylıklar Getirildi
Ölen sigortalının kız çocuklarına, bekar olmaları, sigortalı çalışmaları ve kendi çalışmalarından dolayı aylık almamaları kaydıyla herhangi bir öğrencilik ve yaş şartı aranmaksızın ölüm geliri bağlanmaktadır. Erkek çocuklar için yükseköğrenimde olmaları şartıyla en fazla 25 yaşına kadar verilen ölüm aylığı, kız çocuklarına evlenmedikleri ve çalışmadıkları sürece verilerek pozitif ayrımcılık yapılmıştır.
· Bağ-Kur’ dan Yetim Aylığı Alanlar Evlenme Ödeneği Kapsamına Alındı
SSKlı olan ölen anne veya babasından dolayı yetim aylığı almakta olan kız çocuklarına, evlenmeleri halinde almakta oldukları aylıklarının 24 katı tutarında evlenme ödeneği verilmektedir. 5510 Sayılı Kanunla birlikte bu haktan Bağ-Kurlu olan, ölen anne veya babasından dolayı yetim aylığı alan kız çocukları da yararlanmaya başlamıştır.
· Kadın Sigortalılara Doğum Borçlanmasıyla Erken Emeklilik İmkanı Getirildi
5510 Sayılı Kanun’ un 41. Maddesi’ nin birinci fıkrasının a bendinde yapılan düzenleme ile daha önce SSK kapsamındaki kadın sigortalılara verilen doğum borçlanması hakkı Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’ na tabi devlet memurlarına da tanınarak çalışanlar arasında eşitlik sağlanmış, ayrıca en fazla iki çocuk için yapılabilen doğum borçlanması üç çocuğa çıkarılmış, borçlanılacak sürelerde de uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmama getirilmiştir.
Doğum borçlanması hakkının Bağ-Kur sigortalıları ile devlet memurlarına da verilmiş olmasıyla birlikte; Bağ-Kur Kanununa da Emekli Sandığı Kanunu’ na göre aylık bağlanmasına hak kazanacak olan sigortalıların emeklilik yaşları kimi durumlarda öne çekilmiş olmaktadır. Şöyle ki, Bağ-Kur sigortalısının 01.06.2002 tarihinden önceki, devlet memurunun ise 23.05.2002 yılından önceki doğumlarının doğum borçlanmasına ilişkin şartların taşınması kaydıyla borçlanılması halinde, söz konusu sigortalıların belirtilen tarihlerdeki hizmet süreleri artacak ve emeklilik yaşları 6 yıla kadar geriye çekilebilecektir.
· Analık Hallerinde Şartsız Sağlık Hizmeti Verilmeye Başlandı
Analık hallerinde verilecek sağlık hizmetlerinde kadınların sigortalı olup olmadığına ya da başka birinin bakmakla yükümlü olup olmadığına bakılmaksızın sağlık yardımlarından yararlanması sağlandı.
· 3 Denemeye Kadar Olan Tüp Bebek Tedavi Giderleri Karşılanmaya Başlandı
5510 Sayılı Kanunla evli olmakla birlikte çocuk sahibi olmayan sigortalıların tüp bebek tedavi masrafları Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenmektedir. 6552 Sayılı Kanunla tüp bebek için 2 olan deneme sayısı 3’ e çıkartılarak bebek sahibi olmayı bekleyen kadınlara destek verildi.
· Kız Çocuklarına Yaş Şartı olmaksızın Sağlık Yardımı Verilmeye Devam Edildi
2008 Ekim ayından önce anne ya da babası üzerinden sağlık yardımı alan kız çocuklarının, bu haklarının devamında mülga kanun hükümlerinin uygulanması öngörülmüş ve herhangi bir yaş sınırlaması olmaksızın sigortalı olmayan, kendi sigortalılığından dolayı gelir almayan ve bekar ya da dul olan kız çocuklarının eski uygulama doğrultusunda bakmakla yükümlü olarak sağlık yardımı alma hakları korunmuştur.
· Malul Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalıya Sağlanan Haklar
Malul çocuğu bulunan sigortalı kadına 5510 Sayılı Kanun ile daha erken yaşta emekli olma imkanı sağlamaktadır. 5510 Sayılı Kanun ile daha erken yaşta emekli olma imkanı sağlamaktadır. 5510 Sayılı Kanun’ un 28. Maddesi’ nin sekizinci fıkrası gereğince emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, 01.10.2008 girdiği tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenmekte ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilmektedir. Bu durumda olan kadın sigortalılara daha erken yaşta emekli olma imkanı sağlanmaktadır.
· Kadınların Yurtdışı Borçlanması Yapabilmesi
Erkeklerin yurtdışında geçen süreleri borçlanarak emekli olabilmesi için hizmet akdi veya şirket ortağı kapsamında vergi ödeyerek fiilen bir işte çalışması ve bunu belgelendirmesi gerekirken kadınlar için böyle bir şart bulunmamaktadır. 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlik Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun gereği kadınlar, yurtdışında herhangi bir sigorta koluna tabi olmayıp ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanabilmektedirler.
Kadının aile ve sosyal hayattaki rolü önemli ve toplumdaki kadınların yükleri ağırdır. Sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemelerden azami düzeyde kadın çalışanlarımızın faydalanarak sosyal hayatta yer almaları, gelecek açısından büyük önem arz etmektedir.
KAYNAKÇA:
